Τρίτη 24 Αυγούστου 2010

Ο καταστροφικός χαρακτήρας

Άρθρο του Walter BENJAMIN (1892-1940) που δημοσίευσε στην Frankfuhrter Zeitung, στις 20 νοέμβρη 1931, σε μετάφραση του Λεωνίδα Μαρσιανού για το περιοδικό Πανοπτικόν, τεύχος 4.

Θα μπορούσε κάποιος, αναλογιζόμενος τη ζωή του, να οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι σχεδόν όλες οι βαθύτερες δεσμεύσεις που υπέμενε εντός του εκπορεύονταν από ανθρώπους, για τον "καταστροφικό χαρακτήρα" των οποίων όλοι ομογνωμούσαν. Κάποια μέρα, τυχαία ίσως, θα αντιληφθεί αυτό το γεγονός και όσο μεγαλύτερη κατάπληξη τον συνταράξει, τόσο μεγαλύτερες είναι και οι πιθανότητές του να σχηματίσει μια σαφή εικόνα του καταστροφικού χαρακτήρα.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας γνωρίζει ένα σύνθημα μόνο: άνοιγμα χώρου - μόνο μια δραστηριότητα: εκκένωση. Η ανάγκη του για καθαρό αέρα και ελεύθερο χώρο είναι πιο ισχυρή από κάθε μίσος.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας είναι νέος και εύθυμος. Διότι η καταστροφή ανανεώνει, επειδή σβήνει τα ίχνη της ηλικίας - χαροποιεί, επειδή κάθε πράξη καταστροφής σημαίνει για τον καταστροφέα πλήρη ελαχιστοποίηση, εκμηδένιση μάλλον, της ίδιας του της κατάστασης. Σε τέτοιες απολλώνιες εικόνες καταστροφής οδηγεί προπάντων η συνειδητοποίηση της φοβερής απλότητας που αποκτά ο κόσμος, όταν αποδεικνύει το άξιο της καταστροφής του. Αυτός είναι ο μέγας δεσμός που περικλείει αρμονικά κάθε υπάρχον. Είναι ένα θέαμα που προσφέρει στον καταστροφικό χαρακτήρα σκηνές βαθύτατης αρμονίας.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας είναι πάντοτε πρόθυμος για εργασία. Η φύση είναι εκείνη που καθορίζει τον ρυθμό του, έμμεσα τουλάχιστον: διότι πρέπει να την προλαβαίνει. Ειδάλλως θα αναλάβει η ίδια το έργο της καταστροφής.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας δεν έχει κάποιο πρότυπο. Οι ανάγκες του είναι ελάχιστες, και ποσώς τον απασχολεί τι θα αντικαταστήσει ό,τι καταστράφηκε. Αρκεί, τουλάχιστον για μια στιγμή, ο κενός χώρος, ο τόπος όπου βρισκόταν το πράγμα ή ζούσε το θύμα. Θα βρεθεί κάποιος που τον χρειάζεται χωρίς να το καταλαβαίνει.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας εκτελεί την εργασία του, αποφεύγει όμως τη δημιουργική δραστηριότητα. Όπως ο δημιουργός επιζητεί τη μοναξιά, αντιστοίχως ο καταστροφέας πρέπει να περιστοιχίζεται διαρκώς από ανθρώπους, από μάρτυρες της δραστηριότητάς του.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας είναι ένα σημαίνον. Όπως ακριβώς ένα τριγωνομετρικό σχήμα έχει εκτεθειμένες όλες του τις πλευρές στον αέρα, έτσι κι αυτός είναι εκτεθειμένος από όλες τις πλευρές στις φήμες. Να τον προστατεύσει κανείς από αυτές είναι μάταιο.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας δεν επιδιώκει καθόλου να γίνει κατανοητός. Oλες τις επίμονες προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση τις θεωρεί επιφανειακές. Το να γίνει αντικείμενο παρανόησης δεν μπορεί να τον βλάψει. Απεναντίας, το προκαλεί, όπως το προκαλούσαν και τα μαντεία, αυτοί οι καταστροφικοί θεσμοί του κράτους. Το πλέον μικροαστικό φαινόμενο, το κουτσομπολιό, προκαλείται απλώς και μόνο διότι οι άνθρωποι δεν θέλουν να παρανοούνται. Ο καταστροφικός χαρακτήρας δέχεται την παρανόηση· δεν προωθεί το κουτσομπολιό.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας είναι ο εχθρός του ανθρώπου-θήκη. Ο άνθρωπος-θήκη επιζητεί την άνεση του και το περίβλημα είναι η πεμπτουσία της. Το εσωτερικό του περιβλήματος είναι το επενδυμένο με βελούδο ίχνος που αποτύπωσε στον κόσμο. Ο καταστροφικός χαρακτήρας εξαφανίζει ακόμη και τα ίχνη της καταστροφής.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας ανήκει στο μέτωπο των παραδοσιακών. Ορισμένοι μεταδίδουν πράγματα καθιστώντας τα άθικτα και έτσι τα συντηρούν· άλλοι μεταδίδουν καταστάσεις καθιστώντας τις εύχρηστες και έτσι τις ρευστοποιούν. Αυτοί ονομάζονται καταστροφικοί.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας έχει τη συνείδηση του ιστορικού ανθρώπου του οποίου βαθύτατο συναίσθημα είναι η ανυπέρβλητη δυσπιστία για την πορεία των πραγμάτων και μια ετοιμότητα να αναγνωρίσει ανά πάσα στιγμή ότι όλα μπορούν να πάνε από το κακό στο χειρότερο. Γι' αυτό ο καταστροφικός χαρακτήρας είναι η αξιοπιστία αυτοπροσώπως.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας δεν αναγνωρίζει τίποτα διαρκές. Αλλά γι' αυτό ακριβώς βλέπει παντού δρόμους. Oπου άλλοι προσκρούουν σε τείχη ή βουνά, ακόμα και εκεί βλέπει έναν δρόμο. Αλλά επειδή βλέπει παντού έναν δρόμο πρέπει να και παντού να εκκενώνει τον δρόμο. Oχι πάντοτε με ωμή βία, ενίοτε και με εξευγενισμένη. Επειδή βλέπει παντού δρόμους στέκεται πάντοτε σε σταυροδρόμια. Δεν μπορεί καμιά στιγμή να γνωρίζει τι θα φέρει η επόμενη. Συντρίβει το υπάρχον, ωστόσο όχι για τη συντριβή, αλλά για χάρη του δρόμου που οδηγεί μέσα απ' τα συντρίμμια.

Ο καταστροφικός χαρακτήρας δεν ζει με την αίσθηση ότι τη ζωή αξίζει να την ζει κανείς, αλλά ότι η αυτοκτονία δεν αξίζει τον κόπο.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου